Lapidarium sepulkralne
Lapidarium sepulkralne w Kożuchowie należy do jednego z najlepiej zachowanych zespołów rzeźby nagrobnej w Polsce. Powstało w latach 70-tych na terenie byłego cmentarza protestanckiego, na założenie którego gmina ewangelicka dostała pozwolenie w 1634 roku. Cmentarz Św. Trójcy, zlokalizowany na Przedmieściu Żagańskim ( obecnie przy ul.1-go Maja ), użytkowany jeszcze sporadycznie po 1945 roku, był główną nekropolą miasta. Powiększony w 1736 roku, ponadhektarowy teren otoczono wysokim, ceglanym murem. Był on kilkakrotnie przebudowywany. Jego odcinki rozdzielono pilastrami a od wewnątrz, na części obwodu mur urozmaicono niszami, w których umieszczono płyty nagrobne.
Na cmentarz wiodły dwie bramy; główna, usytuowana w narożniku południowo-zachodnim oraz mniejsza w murze południowym. Brama główna zachowała pierwotną formę, nawiązującą do średniowiecznych rozwiązań z dużym, półkoliście zamkniętym prześwitem, zwieńczonym schodkowym szczytem, ozdobionym wazami z dekoracją o motywach roślinno-figuralnych. Regularny, charakterystyczny dla Śląska układ założeń m.in. cmentarnych, oparty na podziale geometrycznym, z alejami i bocznymi ścieżkami, tworzy system prostokątnych kwater, oznaczonych w XIX w. słupkami.
Najstarszym obiektem kożuchowskiego lapidarium jest XVII-wieczna, zbudowana tuż przy bramie głównej kaplica. Pełniła ona również funkcję zboru, co podyktowane było przyczynami natury politycznej, jak i możliwościami finansowymi gminy ewangelickiej w tym czasie. W ciągu XVIII wieku powstało 16 kaplic grobowych, fundowanych przez bogate mieszczańskie rodziny protestanckie. Zespół ten tworzą obiekty wolnostojące oraz typu arkadowego, nawiązujące architekturą m.in. do średniowiecznych budowli Campo Santo i późniejszych - z terenu Saksonii i Turyngii.
W lapidarium znajduje się zespół ok. 200 płyt nagrobnych (renesansowych, barokowych i rokokowych ), wzbogacony o XVI-wieczne epitafia figuralne z cmentarza dworskiego w Długiem k/Kożuchowa. Ich różnorodne kształty, kompozycje, motywy dekoracyjne i inskrypcje, stanowią ciekawe świadectwo epok, w których powstawały. Są też dowodem wysokiego poziomu kożuchowskich warsztatów rzeźbiarskich, porównywalnych z współczesnymi im pracowniami we Wrocławiu i Nysie.
- Tekst pochodzi ze strony Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Tablica pamiątkowa
Tablica pamiątkowa w trzech językach o następującej treści: Na pamiątkę pochowanych w latach 1634 - 1945 niemieckich mieszkańców Kożuchowa / Freystadt i okolic.
Heimatbund Kreis Freystadt 2002
Lapidarium
Ogólny widok lapidarium
Lapidarium
Widok kaplic
Lapidarium
Widok epitafiów w murze cmentarnym.
Od autora strony
Opracowując epitafia i płyty nagrobne ze zdjęć nadesłanych do mnie przez Eckharda Hutha z Drezna korzystałem ze wspaniałego opracowania pod redakcją Wojciecha Krawczuka - Niemieckie inskrypcje w Polsce - Dolny Śląsk - Tom I - Kożuchów (Freystadt)- Wpitafia z muru i kaplic starego cmentarza ewangelickiego - wydanego w Kożuchowie-Krakowie w 1999 roku. Jak już wspomniałem jest to opracowanie wspaniałe ale mam do niego pewne uwagi. Otóż na tablicy pamiątkowej wyraźnie jest napisane, że chodzi o niemieckich mieszkańców tego miasta chowanych tutaj od 1634 roku do końca II wojny światowej. A więc skoro mowa o niemieckich mieszkańcach to dziwi mnie ciągle powtarzana maniera spolszczania imion. Przecież w tamtym czasie nie mieszkał tam Krzysztof a Christoph, nie Jerzy a Georg, a także nie Elżbieta tylko Elisabeth. A takich przykładów jest mnóstwo. A niestety to bardzo razi. Ponadto spotkałem się z kilkoma źle odczytanymi datami. Wiem, pismo to jest bardzo trudne do odczytania, szczególnie kiedy kamień jest trochę zwietrzały, lecz przy dobrej woli, takich pomyłek nie powinno być. I jeszcze jedna sprawa. Dlaczego nie używa się zwrotu płyta nagrobna, do płyt całopostaciowych a ciągle powtarza słowo epitafium. A między jednym a drugim jest przecież różnica.
Epitafium Georga Helwiga i jego żony Marthy
Epitafium Jerzego (Georga) Helwiga, mieszczanina i kupca kożuchowskiego i jego żony Marty (Marthy). Urodził się 28 września 1597, jego ojcem byt Hans Helwig. matką Maria Hofmann. W roku 1618 ożenił się z Martą (Martha), córką zmarłego Melchiora Forstera. Miał z nią 3 synów. Zmarł 11 lutego 1641 r. Marta (Martha) urodziła się 31 sierpnia 1603, po śmierci pierwszego męża wyszła za mąż w 1643 r. za Jakuba (Jacob) Weigla, mieszczanina i kupca. Zmarła 5 maja 1679 r. Tablica fundowana przez syna, Jana (Johannes) Helwiga.
Cytaty: Do Filipensów 1 w. 23: "Albowiem jestem ściśniony od tego obojga, pragnąc być rozwiązany, a być z Chrystusem, bo to daleko lepiej". 1 do Koryntów 15 w. 55: "Gdzież jest, o śmierci.'"
Szary, zwietrzały piaskowiec. Wymiary 187 x 132 cm.
Prostokątna płyta, w obramowaniu ornament małżowinowy. U góry dwa aniołki podtrzymują prostokąt z inskrypcją górną. Poniżej dwie tablice prostokątne z inskrypcjami, u góry zaokrąglone. W dolnej części tablic prostokątna z inskrypcją. U dołu głowa anioła nad owalem z inskrypcją.
Inskrypcja górna:
Hier ruhen sanft in Gott zwey Ehleut ohne Noth, II
Inskrypcja z lewej:
als erstlich I Der Ehrenveste Wollgeachte Herr George Helwig Buriger und Handelsmann auch dem Löbl(ichem) I Beckerzünft geschworner Eltester wellcher 1597 den 28 Sept(ember) aus einem I alt Deutschem Geschlechte an das talges licht gebohren, zu aller Gottes I furcht von seinen Eltern Weyl(and) H(err) I Hannß Helwigen und Fr(au) Marien I Hofmannin wolerzogen, 1618 mit I Jungfrau Martha Weyl(and) H(err) Melchior I Förstern nachgelassenen Tochter sich I verehelichet, durch Gottes Segen 3 I Söhne erzeuget im Ehestande, 23 Jar I 8 tage friedlich gelebet, nach dem Er I in dieser Mühseligkeit 43 Jahr 19 I wochen gewaliet, ist Er 1641 den 11 Febr(uar) sanfte im Herrn entschlaffen. I Dem Gott genade I Ich habe lust abzuscheiden und bey I Christo zu sein. Philipp(er) 1 Cap(itel).II
Inskrypcja z prawej:
dann auch I Die Weyl(and) Erbare, Tugendlbegabte Fr(au) Martha Försterin, Weyl(and) I H(err) George Helwigs hinterbliebene I Wittib, so da 1603 den 31 Aug(ust) zur welt I gebohre(n), von ihren Eltern Weyl(and) Herrn I Melchior Förstern und Fr(au) Dorotheea I Arnoldin in aller zucht und Jungfräullichen Tugenden erzogen. 1618 Sich I verheyratet durch Gottes segen 3 Söhne I zur weit gebohren 23 Jahre 8 tage im I Ehestande zubracht, in den wittbe(n)stand I versetzet und 2 1/2 Jahr darin verharret I Nachmals mit Weyl(and) H(err) Jacob Weigeln I Bürgern und Handelsman in Ehestand l eingelassen, ohne leibes Erben fast 13 I Jahr beysarn(m)en gewohnet, u(nd) nach desse(n) I ableiben biß an Ihr Sel(iges) Ende den Wittibenstand gebauet, brachte ihr alter auf I 75 Jahre 35 Wochen, und beschloß das leiben mit dem 5 May 1679. Gott halbe Sie beyderseits selig. II
Inskrypcja pod tablicami:
Zu Schuldigen zeichen Kindlicher Liebe Ihr jüngster Sohn H(err) Johannes I Helwig seinen Eltern dieses Grabmahl I aufrichten lassen II
Inskrypcja dolna:
Der Todt ligt darnieder, hat nu(n) keine macht mehr sondern I das Leben ligt oben, und spricht, wo bistu nu(n) Todt !I1. Corinth(er) 15 Cap(itei) II
odczytał Jacek Bribram
Epitafium Johanna Jorcka † 1678
Epitafium Johana (Johann) Jorcka, mieszczanina i złotnika. Urodził się w 1647 r., po latach wędrówki i nauki ożenił się z Dorotą (Dorothea) Pöhler. Małżeństwo trwało sześć lat, ich jedyny synek zmarł przed ojcem. Johan (Johann) zmarł 24 lipca o ósmej wieczorem w roku 1678.
Szary piaskowiec. Wymiary 190 x 102 cm.
W prostokątnej płycie ośmioboczna tablica z inskrypcją. Dookoła ornament małżowinowy, w górnych rogach kiście owoce, u dołu z prawej strony czaszka, z lewej klepsydra. U dołu inskrypcja wykuta w motywie draperii, lub rulonie.
Inskrypcja centralna:
Ruh-und Grabstedt I Des Weyl(and) Erbahren, Wohllgeachten u(nd) kunstreichen H(errn) Johann I Jorcks Bürgers und Gold Arbeiters in I Freystad dessen Ehrlich ankunft und Selige(n) I abschied betreffend, so ist derselbige gebohren I A(nn)o 1647, nach seinen kindlichen Jahren hat I Er ihm belieben lassen die Goldschmid Kunst I zu eriemen, nach außgestanden lehr u(nd) wanderlschafft, hat er sich durch schieckung Gottes in I den Heil(igen) Ehestand eingelassen, mit der Wohl I Erbahren Sitt-und Tugendsamen Jungfr(au) I Dorothea gebohrner Pöhlerin, mit ihr im I Ehestand gelebet 6 Jahr, in wehrender Ehe I hat sie Gott gesegnet mit einem Söhnlein, I welches dem Vater in tode vorangegan l gen, Sein seeliges Ende hat er im Jahr I 1678 den 24. July zu abends umb 8 I uhr im herren Jesu sanft un seelig beschlossen, nach dem er sein alter gebracht I auf 31 1/2 Jahr. Gott verleihe dem I verbliechenen Cörper in der Erden I eine sanfte ruh, und am bald zu I nahenden Jüngsten tage eine I fröliche aufferstehung I zum Ewigen Leben.II
Inskrypcja dolna:
Gutte nacht o Eltern Ehschatz und Geschwister I Alle die Ihr itz die trähnen lasset fliessen I Weil Gott in schneller Eil mich wegk genom(m)en hier I Sieg ich [de]n Ewig in des S[ch]önen Him(m)els Zier II
odczytał Dariusz Jach
Epitafium Abrahama Heidera † 1677
Epitafium Abrahama Heidera starszego sądu miasta, poborcy podatków. Urodził się w 25 sierpnia 1595. Podróżował po Polsce - był w Warszawie i Prusach. Był żonaty z Marią Muller. Zostawił dwie córki, jego syn umarł w Zamościu. Zmarł 2 marca 1677.
Piaskowiec zwietrzały.
Wymiary 185 x 101 cm.
Prostokątna płyta wykonanie podobne do nr 52, brak ramy.
Inskrypcja w tabliczce górnej:
G(OTT)*Z(UM)*L(OB)*II
Inskrypcja w tablicy:
Dieß Orts Ruhen I Die Sterbliche Gliedmassen I Herrn Abraham Heiders, gerichts Seniors I und Kauff 38 Jahrigen Zolleinnembers bei dieser Stadt. I Welche[r] I im Jahre 1595 den 25 [Augus]t aus einem alten gelschlechte alhier geboren den g[ehe]t zu Warsch[a]w uberriet I in Pohlen Preussen getriebe(n) auch nicht schle[ch]tes glücke I daran verspäret, den Ehstand mitt Jung(fer) Mar[i]en, [g]eb(ornen) I Müllerin in die 39 Jahre vergnigt gefuhret dar[in]nen 1 Sohn I 3 Töchter erziehlet unverschieden unglück widerwertig l keit erduldet. Das schmerzlichste aber empfunden als Ehre I sein Trewer Ehgatte verstorben und hernach d[er] ein l zige Sohn Hans - Georg in der besten Blühe seines I glückes und alters den 12 Juny A(nno) 1668 zu Samosc I in Pohlen verblichen [.]hie von sich doch gantz Christlich auf I gerichtet. An Haupt flüssen und andern Zufalles de[sj I schenckels viel ertragen. Bis die Natur hier durch und das a[l]ter I abgemattet Endlich erllegen und den sanfte Tod [.]o den 2 Marty I 1677 erfolget [....] geben mussen balt er z[u] vor sein I Hauss wolbeschickt, das Ambt und weltliche ge[h]öffe Resi I gnird und den 2 überbli[b]enen Töchtern den [A]ugen eines I seinem Gott [...]ser und Nächsten trewer ergebenen I Hinderlassen, allhier gewaltet 76 Jahr 22 woche(n) I und 5 Tage. II
Inskrypcja w tabliczce dolnej:
[..........] als undt [.]ie [....]nen [.]ugfen [........] I An[......]sadt [.jd[.....]en In seiner [........] II
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Marii Heider † 1663
Epitafium Marii Heider, córki Jerzego (Georga) Myllera, rajcy i sędziego w Kożuchowie i Jadwigi (Hedewig) Bysser. W roku 1622 wyszła za Abrahama Heidera, cesarskiego poborcę ceł, pisarza piwowarów, asesora sądu miasta. Miała z nim syna i trzy córki, jedna córeczka zmarła przed nią. Umarła 30 marca 1663 r.
Cytat: Izajasz r. 35 w. 10: "Odkupieni, mówię, Pańscy nawrócą się i przyjdą na Syon ze śpiewaniem...".
Szary piaskowiec, liczne zabrudzenia. Wymiary 187 x 98,5 cm.
Prostokątna płyta z trzema inskrypcjami: w ramie, w małej tabliczce górnej i dużej tablicy o zaokrąglonych krótszych bokach. W rogach dużej tablicy ornament okuciowy.
Inskrypcja w obramowaniu:
Die Erlöseten des Herrn werden wieder kom l men und gen Zion kommen mit jauchtzen ewige frewde I wird uber irem haubte sein, freude und I wonne werden sie ergreiffen, und Schmertz und I Seufftzen wird entfliehen müssen.
Esa(ia) 35. Cap(itel) w(ers) 10 II
Inskrypcja górna:
RUH UND GRABSTET
Inskrypcja główna:
Der Weiland Er I baren viel Ehrend tugendreichen I Frawen Maria, gebohrne Myllerin, wellche A(nn)o 1600 den 24 (Septem)bris gebohren. Ir sehl(ige) I Herr Vater ist gewesen Titu(latus) Herr Georg Myller I des Raths, u(nd) Königl(ichen) hoff(es) Richter allhier, ire I Sehl(ige) Frau Mutter Frau Hedewig Bysserin I hat sich verehlicht A(nn)o 1622 den 16 O(cto)bris mit Her(rren) I Abraham Heidern, Kays(erlichen) Zohl Einnehmer u(nd) kege(n) Schreiber I der Biergesalle, sowol Gerichts Assesor hielsiger Stadt, Im Ehestande gelebet 40 Jar, 17 Wochen I 6 tage, darin(n)en durch Gottes segen gezeuget 4 Kinder I alß 1 Sohn u(nd) 3 Töchter, von welchen 1 Töchterlein A(nn)o I 1631 den 16 Augusty der Mutter vorangegangen. I der Sohn u(nd) 2 Töchter noch am Leben so lange als I Gott will, mitt unterschiedene Zugestossene Leibeßlschwacheit endlichen ohne einige Schmertzen I den 30. Marty A(nn)o (16)63 sanft Zu dem Herrn Jesu ver l blichen und die Seele in die Ewigkeit worhin sie I noch bey gefunden tagen auß rühmlicher Einsamlkeit sich stetß mit gedancken begeben verschicket als sie auf dieser welt zubracht 62 jar(e). 25 wochen 2 tage I von den zweyen hinterlassenen Töchtern Kindes Kin l der erlebet. I Gott lasse nun dem Leibe hier seine Ruh wissen, I Und nachmalß sambt der Seele der Seligkeit genissen, I Bey den verlassenen wird daß gedächtnis sein, I der Eh(e) und Mutterkreis, biß in daß grab hinein.
odczytał Jacek Bribram
Epitafium Christoffa Hoffmana † 1659
Epitafium Krzysztofa (Christoffa) Hoffmana młodszego, mieszczanina, sukiennika i kupca. Przez rok i osiem tygodni był żonaty z Anną Marią Heider, z którą miał synka. Zmarł 6 stycznia 1659 r.
Cytaty: Księga Mądrości rozdział 3 w. 1. Izajasz 26 w. 20: "Idź ludu mój i wnijdź do komór swoich a zmknij drzwi twoje za sobą: skryj się na maluczką chwilkę, dokąd nie przeminie rozgniewanie".
Piaskowiec. Wymiary 190 x 105,5 cm
Szara płyta. W obramowaniu pierwsza inskrypcja, U góry płyty druga w prostokącie, pod nią inskrypcja główna w ośmiokątnej tablicy, poniżej czwarta inskrypcja w prostokątnej tabliczce. W dolnej części inskrypcji głównej gmerk. Po bokach tablicy ornamenty małżowinowo - chrząstkowe.
Inskrypcja w obramowaniu:
Aber, der Gerechten Seelen sind in Gottes Handt, I und keine qual rühret Sie an, für den unverstendigen werden Sie angesehen alß stürben sie und ir abscheidt wir für eine pein gerechnet, I Und ir hinfart, für ein versterben, aber Sie Sindt im friede.
Sapient(ia) am 3 cap(itel)
Inskrypcja górna:
RUHE UND GRABSTET
Inskrypcja główna:
Deß Weiland Erba l ren u(nd) wolbenanbten Herr(n) Christoff I Hoffmans deß jünger(n), Burgers, Tuchmachers I u(nd) Handelßman alhier in Freystadt welcher A(nn)o 1659 I den 6. January des abends umb 4. uhr seine(n) Erlöser I u(nd) Seligmacher Jesu Christo durch den zeitlichen todt I sanft u(nd) selig eingeschlaffe(n) seines alters 24 Jar im E l hestande mit der viel Ehr u(nd) tugendreiche(n) Frauen Anna I Maria, geborne Heiderin gelebet 1 jar u(nd) 8 wochen, u(nd) I durch Gottes segen gezeuget 1 Söhnlein welches I noch solange als Gott wil am leben, Gott verleihe I dem verbliechene(n) Cörper in den erden eine sanfte ruhe, I u(nd) am jüngsten tage eine fröliche aufferstehung I zum ewigen leben. Amen. I Im fried fahr ich Christ ist mein freundt, I Der welt bin ich gar worden feindt. I All die im Herrn jetzt schlaffen ein. l Fürm unglück treten vater sein
Inskrypcja dolna:
Esa(ia) 26 v(ers) 20 I Gehe hin mein volck in deine kam(m)er, u(nd) I schleuß die thür nach dir zu, verbirge dich I ein klein augenblick, biß der Zorn fürübergehe
odczytaI Jacek Bribram
Epitafium Melchiora Heidera † 1666
Epitafium Melchiora Heidera, ur. 6 października 1584 r., rajcy miejskiego. Zajmował się roztropnie kupiectwem. Był żonaty z Krystyną (Christina) Scholz, miał z nią dzieci, ponownie żonaty przez dziesięć lat z Jadwigą (Hedwig) Becker, wdową. U schyłku życia zawarł trzecie małżeństwo. Syn Melchiora zamieszkał w Toruniu i tam już w młodym wieku piastował urzędy, zmarł tamże. Melchior zmarł 6 maja 1666 r. Do końca zachował żywy i sprawny umysł. Miał siedmioro dzieci, pozostawił dwadzieścioro czworo wnuków, piętnaścioro prawnuków.
Szary piaskowiec. Wymiary 178 x 86 cm.
Płyta prostokątna, w górnych rogach aniołki trzymające szarfę przewiązaną pod górną tabliczką. Poniżej inskrypcja główna, w dolnych rogach ornamenty małżowinowo - chrząstkowe.
Inskrypcja górna:
IOVAE LIBERATORI S(ACRUM)
Inskrypcja główna:
HIC SITAE SUNT EXUVIAE mortal(es) I MELCHIOR(IS) HEIDER I OLIM REI P(UBLICAE) FR(EYSTADTENSIS) SENATOR(IS). I TRACTATA NON IMPROVIDE I MERCATVRA FAMAM MER(V)IT. I QVI I EX OVO LVCEM HANC A(nn)o 1584 6 OCT(OBRIS) I ASPEXIT, NVLLIVS PROPE HVMANOR(VM) CASVIVM [IN]EXPERS FUIT. VBIQ(VE) TAMEN TOT INTER NVNC BLAN I DIENT(IS) NVNC NOVERCANT(IS) FORTVNAE VÍCISSITVD(INES) I AEQVANHVI!T(ATEM) OSTENDENS QVICQUID SCAEVI(ORIS) OBITIGIT < PRAEPRIMIS MORTEM FILII COGNQMIN(IS), QUE(M) I A(NNO) 1642 19 MARTH THORVNI AETATE FLORENT(EM) I INTRA 27 AN(NOS) AC HONORES, QUOD RARAE FELÍICIT(ATIS) IN NON INDIGENA GVSTANT(EM), ERIPVIT > FORITITER FERENDO SVPERAVIT UXOR(EM) EX VOTO I NACTVS CHRISTIN(AM) SCHOLZIAM MATRON(AM) ABISOLVTISS(IMAM) I EX EA LIB(EROS) SVSCEPIT. REPETITO I DEHINC MATRIM(ONIO) CVM HEDWIGE BECKEIRIA VIDVA, PER DECENN(IVIVI) PÍE VI(X)IT. ITER(VM) I DENI(QVE) SENIO INFIRMITATE(QVE) INGRAVES I CENTE, SOCIAM ALLEGERE COACTVS, POST I 16 MENS(ES) A(nn)o 1665 6 MAI PLACIDE EXISPIRAVIT. HOC BENEFICIVM A DEO INIDEPTVS, QVOD, DEBILITATO VTVT CORIPORE, IVDICIVM TAMEN ET MEMORIA(M) NU LILA PARTE VACILLA(VE)RIT. INTERIM I IN TANTA LAETOR(VM) TRISTIVM(QVE) MI(X)ITVRA. CVM NVS(QVAM) MENS ACQVIESCEIRE POSSET, TAEDIO(QVE) RER(VM) CÄDVCAR(VM) I AFFICERETVR, CVM MALIS HVM(ANIS) SPEM I METVM(QVE) INTER LVCTANTI, MORS OPT[AT]E I SVBVENIT AD AETERNA TRADVCENS. I VIDIT PATER VII LIB(EROS) AVUS E(ORVM) III I SVPERSTIT(VM) XXIV NEP(OTES) PRO l AVUS XV PRONEP(OTES) I TV PIE VIVAS, VT DIU ET I BEATE, AC IN TEMPORE I AETERNIT(ATEM) COGITA.
odczytała Alina Dys
Epitafium Christiny Scholtz † 1652
Epitafium Krystyny (Christiny) Scholtz, poślubionej Melchiorowi Heider, rajcy. Była matką siedmiorga dzieci, babką trzynaściorga, prababką dwojga. Zmarła spokojnie w wieku lat 69 i pół, w roku 1652, 22 maja, w objęciach swoich bliskich.
Ceglasty piaskowiec z ubytkami. Wymiary 179 x 84,5 cm.
Płyta prostokątna. W górnej części motyw roślinny otacza okrąg. Większą część płyty zajmuje inskrypcja. U dołu motyw roślinny.
Inskrypcja:
HEV FATVM INEXORABILE. I IN VNO CAP(VLO) MVLTOS SAEPE FVNESTANS, I EN CHRISTINE GRESCHOLZIOR, NOBIL(I) I MELCHIORI HEIDER SENATORI OLIM NVPT(AE) I QVAE VIRILÍB(US) CVRIS FOEMINAR[VM] VITIA EXVERAT. I MATER VII LIB[ERORVM] AVIA XIII NEP(OTVM) PROAV(IA) II PRONEP(OTVM) I ANN(O) LXIX CVM DIMID(IO) MORS PLACIDISS(IMA) I AN(NO) MDCLII MAII XXII D(IE) IN IPSIS SVOR(VM) I COMPLEXIB(VS) PRVDENTEM ABSTVLIT. I NIMIR(VM) HAEC SORS NOSTRA NASCIMVR, I MORITVRI SERIVS OCVVS , AD REM NIHIL I BENE VEL SECVS REFERT. I VT QVAM DIV VITAM AGAT, HOMINIS I NON EST AT VERO VT QVAM OPTIME I QVOE QVERIMONIAE I ET VOLENTEM I ET GEMENT(EM) TRAHIT NECESSITAS. I IM(M)0 GRATVLAND(VM) VTI NAVIGANTIB(VS) I CITO PORTVM ADPVL(S)ISSE.I LVCTAND(VM) IN VITA CVM MALIS INNVMERIS I QVAE ELVCTATAE ANIMAE ISTI I AETERNVM VT BENE SIT PRECARE. I MEMORIAE DESIDERATISS(IMAE) SAXVM HOC I PERPEETVVM IN ANIMIS M(EMORIAE) PI(AE) I MOESTISS(IMVS) CONI(VNX) ET LIBERI.
odczytała Alina Dys
Epitafium Christoffa Sernern † 1646
Epitafium Krzysztofa (Christoffa) Sernern, rajcy kożuchowskiego, ur. 28 września 1571 r. w Bytomiu nad Odrą. Młodość spędził na naukach w Polsce, potem zajął się kupiectwem. Byt członkiem rady i burmistrzem. Żonaty po raz pierwszy z Anną Psicholz, miał z nią pięciu synów, małżeństwo trwało 38 lat. Powtórnie żonaty z Barbarą Heider miał z nią 3 synów i córkę. Zmarł po długiej chorobie 30 grudnia 1646 r.
Cytat: Księga Mądrości, 5 rozdział.
Szary, zabrudzony, piaskowiec. Wymiary 177,5 x 92, 5 cm.
W górnej części płyty dwa aniołki trzymają szarfę przeplecioną przez tabliczkę z inskrypcją. Poniżej ośmiokątna tablica z inskrypcją główną. W położonym poniżej owalu kolejna inskrypcja. Dolna część tablicy zdobiona ornamentem małżowinowym.
Inskrypcja górna:
G(OTT) Z(UM) L(OB)
Inskrypcja główna:
Hier Lieget und Rühet I wnsterblich gewesen an Herren I Christoff Sernern de(r) Alte Ratsfreu(n)de I welcher I A(nn)o 1571 den 28 Sept(embris) zu Beuten an der Oder I auß einem altem und dem Regiment aldar ergebene(n) I geschlechte gebohren die verständige Jugend in Pohllen mit erlernu(n)g dienlicher sachen zubracht. Nach l mals den Handel mit guttem glucke getrieben, und I zur Freystad sich niederlassend, dem Rahtß Collegio I theils als ein mitglied, theilß als ein Praeces eine I geraume Zeit mit trew und emsigkeit wol beygelwohnet In Zwiefacher Ehe, anfänglich mit Fr(au) I Annen geb(ohrne) Psichholzin < so Im 38 Jahre 20 wo l chen gelebet > 5 Söhne; den(n) mit Fr(au) Barbaren geb(ohrne) l Heyderin vom Jahre 1636 an 3 Söhne 1 Tochter I gezeuget. Von Kranckheiten biß in 63 Jahr weinig erlitten, hernach aber mit einem Schlagflus l se ubereilet, und 3 Jahre vorhero abgelmattet, A(nn)o 1646 den 30 Dec(embris) in Gott ver l blichen. ein Mann von Deutscher Redlig l keit Gott, dem gemeinen besten, I undt seinem Nechstem euserst I ergeben. Seines alters 75 I Jahre 13 Wochen 1 Tag.
Inskrypcja dolna:
Im Buch der Weisheit. 5 cap(itel) I Aber die gerechten werden Ewig l lich Lebe(n), de(n) d(er) Herr ist ihr Lohn u(n)d höchste I sorget für sie dar: werde(n) sie empf(ang)en ein her l liches Reich, und eine schöne krone vo(n) I der hand des Herren
odczytał Adam Perlakowski
Epitafium Reicharda Arnoldta † 1667
Epitafium Reicharda Arnoldta, balwierza i lekarza, rajcy kożuchowskiego. Urodził się w 1583 r. w Albersheim, w Dolnym Palatynacie, jego ojcem był Johan Arnoldt, balwierz i lekarz, matką Jadwiga z domu Leydecker. Brał udział w wyprawie wojennej Printzsteina na Węgry w 1602 r., praktykując wówczas u felczera. W 1607 r. został zaproszony prze z rajców kożuchowskich, by został chirurgiem miasta. W 1608 r. poślubił Jadwigę, córkę Joachima Pförtnern, mieszczanina i piekarza kożuchowskiego. Z dzieci: jednego syna i dwunastu córek, syn i dziewięć córek zmarło przed nim, doczekał jednak prawnuka. Zmarł w 1667 roku.
Cytat: Izajasz 46 w. 4: "Ja sam was do starości, i owszem do sędziwości was nosić będę..."
Szary piaskowiec, silnie zniszczony. Wymiary 200 x 97 cm.
W górnej części tablicy gzyms z inskrypcją, poniżej pośrodku, herb mieszczański Arnold, przedstawiający wspiętego Iwa, w czterech rogach tarczy róże. Hełm z labrami, w klejnocie dwa rozpostarte skrzydła. Z obu stron herbu kiście owoców na zasłonie. Poniżej inskrypcja główna w dużym owalu, obramowana ornamentem chrząstkowo - małżowinowym. Pod nią inskrypcja w prostokącie. Tablice 13 i 14, położone obok siebie, zostały wykonane w identyczny sposób.
Inskrypcja na gzymsie:
[............]nun an
Inskrypcja w owalu:
Hier Ruhet in Gott I Der Weyl(and) Ehrenveste, vorachtbare, I Kunstreiche und Wollbenambte Herr I Reichard Arnoldt, geweßener Burger Barbie l rer und Wundtarzt, wie auch Raths verwandte all I hier zur Freystadi, Welcher auff diese welt gebohren A(nno) 1583 I zu [A]lbersheimb in der Niederpfaltz gelegen. Sein H(err) I Vatter ist gewesen Der Weyl(and) auch Ehrenveste Kunstreiche u(nd) I Wollbenambte H(err) Johan Arnoldt, Burger, Barbierer u(nd) W[undt] I a[rtz]t Die Fr(au) Mutter Tit(ulata) Fr(au) Hedewig, gebohrne Leydeckerin von I Lieser gebürtig. Die Löbl(iche) Kunst der Wundtartzney, hat er bey seinen I Seel(igen) [H(err)] Vatter nicht allein ehrl(ich) gelernet, Sondern auch sich ferner I in Kriegsdiensten, A(nn)o 1602 unter Ihr Excell(anz) dem H(er)rn von Print[z]lstein gegen dem Erbfeinde in Ungern vo[n] eine(n) Feldschern gebrauche(n) I [lass?]en. An(n)o 1607 ist er von hiesigem E(rbaren) W(olbenambten) W(eisen) Rathe zu einem I Stadt u(nd) Wundartzt ordentlich veruffen worden. Hier auff hat er sich I A(nn)o 1608 den 17 Novembr(is) verehelichet, mit Weyl(and) Jungf(e)r Hedewige, Tit(uläti) H(er)r Joachimb Pfor(t)ners, Burgers und Beckers allhier Eheleibl(ichen) I Tochter mit welcher er eine hoch erwunschte, friedsame u(nd) gesegnete Ehe I beseßen, in die 58 Jahr u(nd) 3 Monat(e). Darin(n)en gezeuget, 1 Sohn I u(nd) 12 Tochter, Davon 1 Sohn 9 Tochter, dem Vatter durch den Zeittl(ichen) Todt vorgangen. Hat aber ru(hm)lich erlebet I Kindes-Kindes-Kindt und sein Hohes Lebens a(It)er g(e)lbracht auff 84 Jahr 3 Monat(e) u(nd) 14 Tage. Gott ver I leyhe nun dem Cörper in den Erden d[ie] sanf l fte Ruhe und an Jüngsten T(ag)e eine fröliche Aufferstehung. Amen
Inskrypcja w prostokącie:
Ja ich will euch tragen ins Alter, u[nd] bis [ihr grau] werdet I Ich will es thun , wil heben und tragen u(nd) erretten. Jesa(ia) 46 C(apitel).
odczytał Marcin Plaszczyca
Epitafium Hedewig Arnoldt † 1667
Epitafium Jadwigi (Hedewig) Arnoldt z domu Pförtner. Urodziła się 20 grudnia 1589 r. Jej ojcem był Joachim Pförtner, piekarz kożuchowski. matką Barbara z domu Peschel. Po śmierci ojca opiekował się nią asesor sądu Dawid Pförtner. W 1608 r. wyszła za mąż za Reichardta Arnoldta, lekarza z którym miała dwanaście córek i syna. Przeżyła czas wojny (trzydziestoletniej - wyd.) w Kożuchowie. Zmarła po ataku astmy, 6 marca 1667 roku.
Cytaty: Objawienie św. Jana 14 w. 13;" Zaprawdę mówi Duch im, aby odpoczywali od prac swoich..". Izajasz 57w. 1, 2: "i mężowi pobożni schodzą, a nikt tego nie uważa, że przed przyjściem złego sprawiedliwy zebrany bywa: Że wchodzi do pokoju, a odpoczywa na łożu swojem...".
Szary, zniszczony piaskowiec. Wymiary 201 x 97 cm.
W górnej części tablicy gzyms z inskrypcją, poniżej pośrodku, herb Pförtner - von der Hölle' przedstawiający psa, biegnącego w prawą heraldyczną stronę po dwóch pasach. Hełm z labrami, w klejnocie dwa rogi, pomiędzy nimi pół tułowia psa w obroży. Z obu stron herbu kiście owoców na zasłonie. Poniżej inskrypcja główna w dużym owaiu, obramowana ornamentem chrząstkowo - małżowinowym. Pod nią inskrypcja w prostokącie. Tablica ukształtowana podobnie jak tablica 13.
Inskrypcja w gzymsie:
In der Geist S[pric]ht das sie Ruhen von ihrer arbeidt. Apo(calypsis) [14]
Inskrypcja centralna:
Hier ruhet in Gott I Die Weyl(and) [Erbare] Ehren I Tugendsame [F(rau)] [H]edewig Arnoldin, gebohrne I Pförtnerin, welche auff diese welt gebohren A(nno) 1589 I den 20 Decem(bris) allhier Zur Freystadt. Ihr H(err) Vater war I weyl(and) H(err) Joachim Pförtner Bürger und Becker allhier, I Die Mutter Fr(au) Barbara Peschelin. Nach alß u(nd) zeitigem I absterben ihres Seel(igen) Vatters ist sie von Tit(ulato) H(err) David Pfört l nern Gerichts Assessorii allhir auferzogen worden und hier au[f]l nach Gottes Schickung sich in den H(eiligen) Ehestand begeben, A(nno) 1608 I mit dem Ehrenvesten vorachtbaren Wollweisen auch Kunsterfahme(n) I Herrn Reichardt Arnoldten, vornehmen Bürgern, Barbierern u(nd) I Wundtartzten, Wie auch Raths verwandten allhier zur Freystadt I und in friedliebender Ehe gezeügt 1 Sohn und 12 Töchter, I Davon der Sohn und 9 Tochter der Mutier durch den Zeitlilchen Tod vorangegangen I Hatt also in einem Ehestandt Zugelbracht mit Ihrem Eheherren 58 Jahr und 3 Monat und darin(n)en l erlebet Kindes Kindes Kindt undt Enckel. Doch [hatt]e a[lle]r I darneben Brandt, Krieg und Plünderung, Pest u(nd) Verfolgung I außgestanden. An(n)o 1667 ist sie den 5 Martij mit einem sehl l fluß oberfallen und hierauff den anderen Tag, als I den 6 Martij von dieser muheseligen welt abge[fanden] I worden, Hat Ihr gantzes Leben g[ebracht] auf I 78 Jahr(e) 4 Monath(e) u(nd) 16 tage Gott verleyhe dem verlblichenen Cörper in den Erden eine sanffte I Ruhe und erwecke Ihn am Jüngsten Tage zum Ewigen frewden Lebe(n) I Amen.
Inskrypcja dolna:
Den die Gerechten werden weggerafft vor dem Unglück [und] die richtig für I sich gewandelt haben komen zum Friede u(nd). [ruhen] in Irem Kamer Jesa(ia) 56 c(apitel).
odczytał Adam Perlakowski
Epitafium Ursuli Anlauff † 1677
Epitafium Urszuli (Ursuli) Anlauff, urodzonej 12 stycznia 1640 r. Jej ojcem byl Andreas Hempel, proboszcz w Kąciku w księstwie żagańskim, matką Urszula (Ursula) z domu Schoffler. Po raz pierwszy Urszula wyszła za mąż w roku 1661 za Michała (Michaela) Hoffmana, wdowca, kupca kożuchowskiego, zmarłego w 1668 r. W r. 1671 wyszła ponownie za mąż, za Henryka (Heinricha) Anlauffa, balwierza i chirurga kożuchowskiego, urodzonego w Bierutowie. Ich synek zmarł po 34 tygodniach, córka żyła jeszcze w r. 1677. Urszula (Ursula) zmarła podczas porodu 27 lutego 1677 roku.
Cytat: Ewangelia św. Jana 14 w. 19: "...ja żyję, i wy żyć będziecie".
Szary piaskowiec zwietrzały. Wymiary 180 x 95 cm.
Prostokątna płyta, w zwieńczeniu dwa aniołki unoszą wieniec z inskrypcją. Pod nimi inskrypcja centralna w owalnej tarczy obramowanej ornamentem małżowinowo - chrząstkowym. U dołu płyty inskrypcja w owalu otoczonym elementami ornamentu chrząstkowego.
Inskrypcja w wieńcu:
Ich lebe spricht Christus I und ihr solt auch leben I Joh(annes) 14.
Inskrypcja centralna:
Der Weylandt Erbahren I Wohl Tugendtsahmen Frawen Ursula I Anlauffin, welche gebohren A(nn)o 164[0] d(en) 12. Jan(uari). I ihr Herr Vater ist gewesen, Tit(ulatus) H(err) Andreaß Hem(m) l pel wohlverordneter pfarr Herr zu Eckerßdorff im Sag(a) l nischen Fürstenstumb, die Mutter Fraw Ursula gebohrne I Schofflerin. Im 22 Jahr Ihreß Alterß hat sie sich mit Consentz I Ihrer Eltern A(nn)o 1661 zum Ersten mahl in den Heyl(igen) Ehlstand eingelaßen mit H(errn) Michael Hoffman witwer Bur I ger und Handelßman(n) allhier mit welchem sie eine friedliche I Eh beseßen 7 Jahr und durch Gottes Seegen gezeuget ein Toch l terlein, welcheß noch am leben solang Gott wiel. A(nn)o 1668 den I 12. (Septem)bris ist sie durch absterben ihres Eh(e) Herrens in betrubte(n) I wittbenstand gesetzet worden und darinnen biß inß 3 Jahr ver l blieben, nachmahlß hat sie sich zum andermahl A(nn)o 1671 d(en) 29. I April(is) verehlicht mit H(errn) Heinrich Anlauff Barbir und wund l Artzt allhier anitzo betrübter wittber vo[n] Bernstadt Gebürtig da I Sie den in friedtliebender Ehe beyeinandergelebt 6 Jahr velniger 9 wochen u(nd) darin(n)en gezeuget Ein Sohn und 1 Tochter I dar von daß Söhnlein alß 34 wochen alt war mit Todt der I Mutter vorangegangen, daß Töchterlein ist noch am leben I so lang Gott wil alß sie aber zum dritten mahl von Gott I gesehnet u(nd) dehro geburtß zeit her zu kom(m)en hat sich eine I harte u(nd) schwere geburt bey ihr befunden daß sie die frucht I an daß licht der welt nicht hat bringen kön(n)en sond l dern ihr leben daruber lasen mußen welcheß I geschehen den 27 Febr(uari) A(nn)o 1677
Inskrypcja dolna:
Nur in Meineß Jesuß Wunden I Und in seinem Kreutz und Todt I Hab Ich hülfft und Rettung funden I Wieder alle Meine Noth.
odczytał Dariusz Jach
Epitafium Christiny Becker † 1659
Epitafium Krystyny (Christiny), córki Kaspara Beckera, piekarza i rajcy i Jadwigi (Hedevig) Güttler. Była żoną Michała (Michaela) Hoffmana, mieszczanina i sukiennika kożuchowskiego. Zmarła po czterech i pół latach małżeństwa, 11 stycznia 1659 r przy porodzie trzeciego dziecka.
Cytaty: Psalm 126 w. 5: "Którzy siali ze łzami żąć będą z wykrzykaniem". Jeremiasz 31 w. 3: "...miłością wieczną umiłowałem cię, dłategoć ustawicznie miłosierdzie pokazuję".
Szary piaskowiec. Wymiary 185 x 8 cm.
Prostokątna płyta, w ramie inskrypcja. W górnej części pozostałość okrągłego medalionu, przypuszczalnie z portretem zmarłej. Ornamenty małżowinowe. Inskrypcja centralna w wewnętrznej tablicy w kształcie ośmiokąta. Pod nią inskrypcja w owalu.
Inskrypcja w obramowaniu:
Die mit tränen säen werden mit frewden I erndten, sie gehen hin und weinen, und tragen edlen samen l und komen mit frew l den und bringen ire gaben. Psalm am 126.
Inskrypcja centralna:
G(ott) Z(um) L(ob) I Wie tren(n)et doch der Todt I die Höchst verknüpffte Hertzen! I Diß sihet man hier, in dem die viel Erbare u(nd) tuge(n)dsame I Frau Christina < Titul(ati) > Herrn Caspar Beckers Rathsverw(and)ltens dieser Stadt u(nd) Frauen Hedevig Güttlerin Ehleibliche I tochter, ire(n) Ehr[s]am(m)e[n] Herrn Michael Hoffman Burger u(nd) tuch l macher jm jähr 1659 den 11. january nach volbrachter 4 1/2 I jariger Ehe und ersehenerweise von der seiten hinwegerissen I die nahe hoffnung deß 3. Eheliche(n) segens < dar von daß Eltilste söhnlein bereits vorangeange(n) > mit einem doppelte(n) schaden I bey der geburtzuncttet, u(nd) also die fruchts des mutterliche(n) toldes ursache die mutter aber des Kindes grab worden, I Was trauren den so sehr die sterbliche(n) weder jugend so allhier an der von 29 jaren u(nd) 18 woche(n) alten, blühet noch auch I daß ruhmlich ge[n]annte lebe(n), vor mit die hieruhendem Ehgat l ten vergnüget der weit sich angenehm gemacht vermag die un l vermeidliche noth deß todes zu hintertreiben I Es kompt, wie wenn und wo Gott wil. I zum schuldigen zeiche(n) Ehlicher lieben dessen stets I wären den gedächtniß setzet solch grabmal sei l ner vermisseten Frauen, der betrübte I Wittwer
Inskrypcja dolna:
Jerem(ias) 31, I Ich habe dich je und je geliebet darumb habe I ich dich zu mir gezogen mit lauter gute.
odczytał Dariusz Jach
Epitafium Friedricha Kruga † 1657
Epitafium Fryderyka (Friedricha) Kruga, urodzonego w r. 1586, kupca, kożuchowskiego, jego żony Anny i córki Anny. Z Anną Schmied, córką Pawła (Paula), gorsetnika, Fryderyk (Friedrich) miał trzech synów i siedem córek. Zmarł 12 czerwca r. 1649. Anna umarła w 1657 roku, 7 kwietnia.
Szary piaskowiec. Wymiary 184 x 92 cm.
Prostokątna tablica, rama zdobiona ornamentem geometrycznym.
Inskrypcja:
Allhier Ruhet In Gott der Ehrenveste I vorachtbahre und furnehme Herr Friedrich I Krug, Burger, Handelsmann in Freystadt. I Ist zur welt gebohren worden im 1[5]86igsten Jahre I Den 9 Octobers hat sich verehlicht mit der Ehr I bahren und Tugentsahmen Jungfrawen Anna I Schmiedin deß Ehrenvesten und wohlgeachten I Herren Paul Schmiedeß Burgerß und mitd l lerß in Freystadt Ehleibliche Tochter und mit derlselben in 39 J[a]hren Erzeuget 3 Söhne und 7 I Töchter ist im Herren selig Entschlaffen im I Jahr 1649 den 12 Juny. Hat gelebet 63 I Jahr 32 Wochen und 3 Tage. I Anno 1657 den 7 Apríly ist selig in Gott I verschieden die Ehrbahre und Tugentsahme I Fraw Anna Krugin, deß Ehrenvesten voracht I bahren und Furnehmen Herren Friedrich Krugß I Burgerß und Handelsmanneß in Freystadt I geleibte Hausfraw deß Ehrenvesten und I wohlgeachten Herren Paul Schmiedeß Bur I gerß und Nadleß in Freystadt Eheleibliche I Töchter 3 Sohne und 7 Töchter sorgfeitiege I Mutter hat gelebet in der Ehe 30 Jahr I Im witwenstande 8 Jahr Hat ihre Zeit I In dieser welt zugebracht 70 Jahr. I Gott verleihe den verstärbenen I Cörpern Eine Sehlige Ruhe und I Am Jungsten Tage Eine fröhliche I Aufferstehung zum Ewiegen Leben I Amen
odczytał Dariusz Jach
Epitafium Christiana Matzke † 1724
Epitafium Chrystiana Matzke, mieszczanina, karczmarza, kupca i przedstawiciela kościoła protestanckiego w Kożuchowie, budowniczego „Winnicy Jezusa". Urodzil się 29 września 1672r. w Starym Żabnie. Ożenił się w 1698 r. z Anną Elżbietą (Elisabeth) z domu Matzke, miał z nią dwóch synów i dwie córki. Zmarł 27 listopada 1724 r. na atak astmy.
Szary piaskowiec. Wymiary 180 x 94 cm.
Prostokątna płyta. Aniołki w górnych rogach podtrzymują koronę i draperię z inskrypcją. Pod koroną pusty medalion. Poniżej, na podstawach w formie kielicha kwiatowego, motyw czaszki z lewej, klepsydry z prawej strony. Pomiędzy nimi kartusz z inskrypcją.
Inskrypcja główna:
Allhier ruhet in Gott I Weyl(and) Tit(ulatus) H(err) Christian Matzke, I geehrter Burger, Gastwirth, Handelsman(n) I auch Kirchen-Vorsteher, und Bau-Herr des I Weinberges Jesu, welcher 1672 d[en] 29 Sept(embris) I zu Altschow geboren. 1698 d[en] 17 Sept(embris) an. I Tit(ulata) J(un)gf(e)r Anna Elisabeth, geb(orne) Matzkin I sich verheyrathethet, mit ihr 2 Söhne, u(nd) I 2 Töchter erzeuget, u(nd) 1724 d(en) 27 Nov(embris)\ an einem Schlag-Fluße, seines Witt l werstandes fast 20-seines wolgelführten Lebens aber 52 Jahr I und 2 Mon(athe) seelig ver l schieden ist.
Inskrypcja dolna:
Leichen- Text I Sey getreu biß in den Tod, so l will ich dir die Krone des Lebens I geben
odczytał Tomasz Starachowski
Epitafium Anny Dreisig † 1713
Epitafium Anny Doroty (Dorothea) Dreisig, córki Adama Dreisiga, mieszczanina i Barbary Elżbiety (Elisabeth) z domu Ebert. Anna zmarła 31 grudnia 1713 r. w wieku 12 lat, 4 miesięcy, 5 dni.
Piaskowiec ciemnoszary. Wymiary 187 x 94 cm.
Tablica w kształcie prostokątnym, wykonana w reliefie wypukłym, zwieńczona gzymsem w kształcie łuku. W górnej części pusty kartusz zwieńczony koroną. Z boków aniołki podtrzymujące draperię z inskrypcją. Z obu stron, spinające fałdy, medaliony z sentencjami. Z lewej strony w medalionie kwiat, z prawej strony w medalionie pęk kwiatów. Na cokole dwa aniołki. Z lewej strony wsparty na czaszce, dmie w trąbkę i trzyma pochodnię, z prawej oparty na klepsydrze, wydmuchuje bańki, trzyma kołatkę.
Inskrypcja centralna:
Stehe still I Wanders-Mann I durch dieses Grab-Mahl I werden dir vorgestellet I der blühenden Jugend schleuniger fall I von I J(ung)f(e)r Anna Dorothea Dreysigin, I Herr Adam Dreysiges Burgers u(nd) I Seiffen Sieders allhier, und I Fr(au) Barbara Elisabeth Dreyßigin, geb(orne) Eberti(n) I eintzigen Jüngfer Tochter. I Sie fing an zu blühen, I Anno 1713 d(en) 31 Dec(embris) und prangete I in Tugend voller Blüthe 12 Jahr 46 W(ochen) 5 T(age). I Würde aber frühzeitig abgebrochen I A(nn)o 1726 d(en) 21 Decem(bris). I Nun gehe weiter Wanders-Mann l bis du kommest an das Ziel I daß keiner überschreiten kan
Inskrypcja w medalionie z lewej strony:
tenerime carpit
Inskrypcja w medalionie z prawej strony:
reflorescent
odczytał Adam Perłakowski
Epitafium Elizabeth Fraenk † 1680
Epitafium Elżbiety (Elizabeth) Fraenk, wdowy po Christianie Johnie, kupcu. Urodziła się 26 sierpnia 1623 r. Wyszła za mąż w 1651 r., miała syna i córkę. We wdowieństwie pozostawała 15 lat. Wracając z targów św. Małgorzaty (w połowie lipca) we Frankfurcie nad Odrą, zachorowała i zmarła po 10 tygodniach, 16 października 1680 r.
Piaskowiec z zabrudzeniami, płyta z inskrypcją w kolorze jasnoceglastym. Wymiary 180 x 98 cm.
W prostokątnej płycie ośmioboczna tablica z inskrypcją, pod nią owalna tabliczka z kolejną inskrypcją. Z obu stron tablicy motyw kwiatów na długich łodygach. W rogach dolnych popiersia aniołów.
Inskrypcja górna:
G(OTT) Z(UM) L(OB)
Inskrypcja główna:
RUHSTELLE I DES STERBLICH(EN) COERPERS I FR(AU) ELIZABETH FRAENKINN I H(ERRN) CHRISTIAN IOHNES HANDELSMAN I 15 IAHR VBER GEWESEN EHFRAWN, I WELCHE I A(NN)0 1623 D(EN) 26. AUG(UST) GEBOHREN. I IM I(AHRE) 1651 D(EN) 6 FEBR(UAR) IN EHSTAND GETRETEN, I DARINNEN VERGNUGT GELEBET I VND NACH WUNDSCH 1 SOHN 1 TOCHT(ER) I ERZIEHLET. I NACH ERFOLGET(EM) TODES EHMAN(ES) I EIN NICHT GEMEIN EXEMPEL DER TREWE I VND LIBE DVRCH ERWELTEN 15 IAHRIG I WITWENSTAND ERWISEN. I VOM FRANKFVRT, MARGARETHAE MARKTE I WIDER KOMMEND AM DOPPELT TERTSAN I VND DVRCHBRVCH 10 WOC(HEN) LANG ABGEMATTET I A(NN)0 1680 D(EN) 16. OCT(OBER) SANFTE IM H(ERRN) I VERBLICHEN I 57 IAHR 7 WOCH(EN) ALT. I VON DEN KINDERN AVS PFLICHT ZVM I ZEICHEN DERER KENTLIGKEIT DIES I EHRENGEDECHTNVSS VBERKOMMEN
Inskrypcja w tabliczce dolnej:
WEG MIT DER EITELKEIT I DIE SONST DIE WELT VERGNÜGET I GOTT IST DAS HÖCHSTE GUTT I WER IN IHM STIRBT OBSIEGET
odczytała Anna Dutka
Epitafium Christiana John † 1666
Epitafium Chrystiana Johna, ur. 22 kwietnia 1623 r. Wojna (trzydziestoletnia - wyd.) przerwała mu studia, kupieckiego rzemiosła nauczył się sam w Polsce, w Lublinie. Następnie terminował w Prusach. W roku 1651 ożenił się z Elżbietą Franck. Zachorował na targu „Reminiscere" w 1666 r. (w drugą niedzielę Wielkiego Postu) we Frankfurcie nad Odrą. Po krótkotrwałej poprawie zmarł 1 kwietnia 1666 r. na astmę.
Szary piaskowiec. Wymiary 189 x95 cm.
Tablica identyczna w wykonaniu jak poprzednia, nieco mniejsza płaskorzeźba.
Inskrypcja górna:
G(OTT) Z(UM) L(OB)
Inskrypcja główna:
ALHIER RVHET I DAS VERWESLICHE THEIL I HERRN CHRISTIAN SOHNES, WELICHER IM IAHRE 1623 DEN 22 APRI I LIS ZVR FREYSTAD • AVS EINEM VORNEMEN GE I SCHLECHTE GEBOREN, MIT GESCHICKTEN VERSTANDE VON DER NATVR BEGABET; VOM STV I DIREN DVRCH DIE VNGLVCKLICHE KRIGS I LEVFFTE ABGERISSEN, ZVR KAVFMANN I SHAFFT SICH HIRAVFF BEGEBEN IN POLEN I ZV LVBLIN SELBIGE WOLL BEIGRIFFEN: DASELBST VND IN PREVSSEN I GEVBET; DAN IM VATERLANDE MIT GLÜCK I VND RVHM FORTGEBRACHT. DEN EHSTAND I MIT FRAWEN ELISABET GEBOHRNE FRANICKtN IM IAHR 1651 ANGETRETEN. GOT I TE EINEN BESTÄNDIGEN LIEBHABER I DESSEN H(ERR) WORTS DEM VATERLANDE I EINEN EHRBEFLISSEN BVRGER, DER I FRAWEN EINEN TREWEN EHMAN I DEM GESCHWISTER EINEN AVFRICH I TIGEN BRVDER, MENNIGLICH EINEN I WILLFEHRIGEN MANN DARGESTELET I ZV FRANCKFVRT AN DER ODER AM I REMINISCERE MARCKTE DES 1666 I PLÖTZLICH ERKRANCKET NACH I HIRAVFANLASSENDER VERBESSERVNG I ALS ER NACH HAVSE ZV REISEN WIL I LENS ABER VON EINEM STECKFLVS VIBERFALLEN ENDLICH DEN 1 APRILIS I VNTER DER TREHNEN DER ANGELANG I TEN SEINEN • SANFFTE IN DEM HERREN VERGLICHEN , VND IN DIE RECHTSCHAFFENE I HEYMAT SICH BEGEBEN; NACH DEM I ER EINEN SOHN VND EINE TOCHTER HINTERLASSEN • 43 IAHR OHNE 3 WO I CHEN AVF ERDEN ZVGEBRACHT
Inskrypcja dolna:
Zu Franckfurt mußt ich fort da ward mei(n) Lauff[es] bracht I Ach ehschatz ! O mein Sohn I O Tochter gutte Nacht! I Ihr Freunde gutte nacht! ich geh Euch nu(n) voran ! I Schau jedes zu d(em) man mir sehlig folge(n) kan !
odczytała Anna Dutka
Epitafium Mariane Tugendreich † 1727
Epitafium Marianny (Mariana) Tugendreich von Berge z domu von Gersdorff, pani na Niwiskach, Kaczeńcu, zapewne na Kamienicy i Pierzwinie, urodzonej 31 sierpnia 1663 r., zmarłej 30 marca 1727 r.
Szary piaskowiec. Wymiary 186 x 100 cm.
Prostokątna płyta, w niej tablica z inskrypcją, otoczona herbami. W zwieńczeniu po lewej herb Gersdorf, po prawej Nostitz, złączone szarfą z kwiatem. Z lewej od góry herby; Schweinitz, Kanitz, Glaubitz, z prawej od góry; Temmritz i dwa razy Nostitz. U dołu motyw czaszki ze skrzyżowanymi piszczelami.
Inskrypcja:
Gottesfurcht, Tugend, u(nd) Liebe, I waren im Leben I das unwiedersprechliche Eigenthumb, I und bleiben im Tode, I der Preißwürdige Nachruhm I Der Weyl(and) Hoch u(nd) Wohlgeb(ornen) Frauen I Frauen Mariana Tugendreich, I verwittibten Vom Berge, I geb(ohrnen) Freyin von Gersdorff, I aus dem Hause Weichau, I Fr(eyin) in Nieb(usch), Rohrw(iese), Steinb(ach) u(nd) Pürben. I Sie war gebohren, d(en) 31. Aug(usti) 1663. I Die Furcht des Herren, war der Brunnen I woraus sie, Ihre Weißheit schöpffete. I Die Tugend, eine Richtschnur I Ihres irdischen Wandels. I Die Liebe Zeigete Sie l Gegen Ihren Ehe Gemahl, I Gegen Kinder und Freunde, I Gegen die, so Ihrer benötiget waren. I Sie starb Plötzlich I allhier in Freystadt, d(en) 30. Mart(i) 1727 I als Sie aus dem Hauße des Herren trat, I Jedoch aber Glückseelig. ! Sie standt in der Genade Gottes, I Ihre Seele trat u(nd) ruhet, in der Hand des Herre(n) I Ihr Alter hat Sie gebracht, I Auf 63 Jahr, 7 Monathe wen(iger) 1 Tag.
Inskrypcja w zwieńczeniu,.na szarfie nad herbem z lewej:
Die Freyin von Gersdorff I a(us) d(em) H(ause) Weichau
Inskrypcja w zwieńczeniu na szarfie nad herbem z prawej:
Die von Nostitz I a(us) d(em) H(ause) Kunewalder
Inskrypcja na szarfie nad herbem pierwszym od góry z lewej:
Die von I Zedlitz l a(us) d(ern) H(ause) Schweinitz
Inskrypcja na szarfie nad herbem drugim od góry z lewej:
Die von I Kanitz I a(us) d(em) H(ause) Diebau
Inskrypcja na szarfie nad herbem trzecim od góry z lewej:
Die von I Glaubitz I a(us) d(em) H(ause) Kuttlau
Inskrypcja na szarfie nad herbem pierwszym od góry z prawej:
Die von I Temmritz I a(us) d(em) H(ause) Dießa
Inskrypcja na szarfie nad herbem drugim od góry z prawej:
Die von I Nostitz I a(us) d(em) H(ause) Nook
Inskrypcja na szarfie nad herbem trzecim od góry z prawej:
Die von I Nostitz I a(us) d(em) H(ause) Jahmen
odczytał Aleksander Strojny
Epitafium Dorothei von Stentsch i jej męża Johanna
Epitafium Doroty (Dorothea) Magdaleny von Stentsch (urodzonej 10 maja 1661 r„ zmarłej 28 sierpnia 1718 r.). Dorota była żoną Johanna Georga von Stentscha, Joachima Krzysztofa von Zartha i Johanna Tomasza (Thomas) Hungera.
Epitafium Johanna Georga von Stentsch (urodzonego 25 sierpnia 1691 r„ zmarłego 20 sierpnia 1718 r.). Jego żoną była Barbara Eleonora von Niesemeuschel.
Jasny piaskowiec. Wymiary 249 x 300 cm.
Dwie połączone płyty. W zwieńczeniu dziecko z sercem w dłoni, u stóp dziecka z lewej czaszka, po obu stronach puste medaliony, zapewne po portretach. Po bokach wzlatujące aniołki podtrzymują zasłonę. U góry w lewej tablicy herby: Röber?, von der Heyde, u dołu w lewej Kołulinsky, niezidentyfikowany "Z" - w tarczy dwugłowy orzeł, w klejnocie lis. Po obu stronach wyobrażenia kobiet. U góry z prawej strony herby: Stentsch, Heyde, u dołu: Kreckwitz, niezidentyfikowany "R"; w tarczy zapewne koń, w klejnocie rogi.
Inskrypcja z lewej strony:
Die weyland Wohlgeborne Frau I Frau Dorothea Magdalena, welche anno I 1661 d(en) 10. Maji aus denen vornehmen Heyde I und Robelischen Geschlechtern entsproßen, I wurde hernach zu allen anständigen Tugenden I erzogen durch eine dreyfache Vermählung I beglückt gemacht, I als erst mit Tit(ulato) Herrn I Johann George von Stentsch auf nieder l Siegersdorff denn mit Tit(ulato) Herrn Joachim I Christoph von Zarth letztlich mit Tit(ulato) H(er)rn I Johann Thomas von Hunger da aus der er l sten Ehe 3 Söhne und 6 Fräulein entsproßen I sind und hat endlich am 28 Aug(usti) anno 1718 I ihrer Müde und Arbeit Ende allhier aber I Ihre Grufft und Ruhe Städte erhalten
Inskrypcja z prawej strony:
Ruhm und Ehren-Gedachtnüß I des weyland Woblgebornen Herrns Herrn I Johann George von Stentsch auff NiederSie l gersdorff welcher von Hochadeligen Aeltern I entsproßen anno 1691 d(en) 25 Augusti, sich hernach I durch schöne Studia und Rittermäßige Exercistia I wohlqvalificirt gemacht so denn vermählet I mit der Wohlgebornen Fräulein Barbara Eleonora gebohrnen von I Niesemeuschel aus dem Hause Rei l chenau aber frühzeitig gestorben anno I 1718 d(en) 20 Augusti ruhet hier nebst dem I eintzigen Fräulein Töchter sein Helena I Dorothea gebohrnen von Stentsch er l wartend der frölicher Aufferstelhung zum ewigen Frieden
Inskrypcja w lewej tablicy u góry po lewej:
D(IE) V(ON) R(ÖBER)
Inskrypcja w lewej tablicy u góry po prawej:
D(IE) V(ON) H(EYDE)
Inskrypcja w lewej tablicy u dołu po lewej:
D(IE) V(ON) K(OTULINSKY)
Inskrypcja w lewej tablicy u dołu po prawej:
D(IE) V(ON) Z
Inskrypcja w prawej tablicy u góry po lewej:
D(IE) V(ON) S(TENTSCH)
Inskrypcja w prawej tablicy u góry po prawej:
D(IE) V(ON) H(EYDE)
Inskrypcja w prawej tablicy u dołu po lewej:
D(IE) V(ON) K(RECKWITZ)
Inskrypcja w prawej tablicy u dołu po prawej:
D(IE) V(ON) R
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Elizabet Weise † 1731
Epitafium Elżbiety Weise, z domu Klepperbein. Urodzona w Siecieborzycach w roku 1661, 23 listopada, była córką pastora Floriana Klepperbeina i Marianny (Mariana) z domu Pfeffer. W r. 1678 wyszła za Johanna Weise. Miała z nim syna, który przejął po ojcu zawód rzeźnika i córkę, zmarłą w r. 1691. Ona sama zmarła w r. 1731.
Piaskowiec szaro - złocisty. Wymiary 184 x 100 cm.
Inskrypcja:
Hier ruhet I [e]in wahres Ebenbild I einer Tugends(amen) u(nd) Christl(ichen) Frauen, I nehml(ich) Tit(ulata) Fr(au) Elizabeth, verwitt(ibte) I Weisin, geb(ohrne) Klepperbeinin, Weyl(and) Tit(ulato) H(errn) Joh(ann) Weises, geehrten Bur l gers, Fleischhauers, u(nd) Handels-M(ann) auch Kir l chen Vorst(ehers) A(ugustana) C(onfessio) allhier, nachgelaßene Fr(au) Witt l we, welche erzeuget zu Rückersdorff 1661 I d(en) 23 Nov(embris) von Tit(ulato)H(errn) M(agistro) Florian Klepper l beinen, damals Pastore daselbst nachgehends, I Diacono emerito A(ugustana) C(onfessio) vor Glogau, u(nd) Tit(ulata) Fr(au) I Mariana, geb(ohrne) Pfefferin Ehrl(iche) I Erziehung sich an ihren wohlbenanten, und I eintzigen H(err) Eheliebsten A(nn)o 1678 I d(en) 22 Nov(embris) verheyrathet und mit Ihm I erzeuget 1 Sohn gleiches Nahmens [der] I auch Z(ur) Z(eit) als ein Burger allhier lebet u(nd) sein[er] I H(err) Vaters Profession zugethan ist ingleichen I 1 Tochter, die A(nn)o 1691 d(en) 2 Febr(uari) zu Gott gegangen. Der wohlseligen Frau Wei I sin Leben war demüthig, u(nd) G[ottes]fürch l tig, ihre 38-jahrige Ehe [. . . . ] I 15 jähriger wittwenst[and] [,..]ch l u(nd) A(nn)o 1731 [. . . .] Ende I in Christo seelig, [,..]hin in aller I die Tage ihrer Wallfarth, 69 Jahr I . . . ......I 4 Tag[...].
odczytał Tomasz Starachowski
Epitafium Johanna Eichnera † 1761
Epitafium Johanna Vertraugotta Eichnera, sołtysa Wrociszowa, urodzonego 29 września 1728 r. Jego ojcem był Zygmunt (Siegmund) Eichner, matką Anna Elżbieta (Elisabeth) z domu Fellenberg. Ożenił się z Anną Dorotą (Dorothea) Folh z Długiego, miał z nią pięciu synów i córkę. Zmarł 29 sierpnia 1761 r.
Piaskowiec. Wymiary 183 x 85 cm.
Płyta w kształcie sześcioboku. Inskrypcja w tablicy wiełobocznej. W zwieńczeniu krzyż. U dolu z lewej motyw czaszki. Ornamenty kwiatowe i rocaille.
Inskrypcja:
Bis Jesus wiederruft I bedecket hier Stille Grufft I Den Aschenrest I H(er)rn Johann Vertraugott Eichners, I gewesn(en) Wohl gesehnen Erb u(nd) Gerichts I Scholtzens in Heintzendorff. I Nachdem Er daselbst A(nn)o 1728 d(en) 29 Sebt(embri)s I geb(oren) zur Freude geliebter Altern H(er)rn Siegmund Eichners u(nd) Fr(au) Anna I Elisabeth, geb(orne) Fellenbergin gab ferner I Freistadt Ihm nach erlangter Findschaft I Gottes den offen Grund in der Lehre des Glaubens I u(nd) nütz(lichen) I Wißenschaften, I Langheinersd(orf) die Ehr u(nd) Tugendsame J(un)gf(e)r I Anna Dorothea, geb(orne) Folhin zu seiner Gattin, I Vergnigte Ehe 5 angenehme Söhnen Liebe I Tochter zum unterpfande der Liebe, I Gött(liche) [Prüf]ung übte Ihn i[n] Geduld u(nd) Glauben I bis ein seeliger Tod A(nn)o 1761 d(en) 29 Aug(ust) ihn ewig I beglückte im Alter v(on) 33 J(ahren) u(nd) 6 M(onaten).
odczytał Jacek Bribram
Epitafium Samuela Nitschke i jego żony Johanny
Epitafium Samuela Gottfrieda Nitschke, pastora urodzonego 10 maja 1738 r., zmarłego 12 marca 1800 r. i jego żony Joanny (Johanna) Charlotty z domu Helmig, urodzonej 18 lutego 1750 r., zmarłej 24 maja 1817 r.
Piaskowiec. Wymiary 117 x 71 cm.
Prostokątna płyta. Inskrypcja w tablicy prostokątnej. U góry płyty motyw gałązek dębu, w dole szarfa.
Inskrypcja:
Hier ruhen I Samuel Gottfried Nitschke I Prediger hieselbst, I geb(oren) d(en) 10t(en) May 1738, I gest(orben) d(en) 12t(en) März 1800 I u(nd) seine Ehegattin I Johan(n)e Charlotte, geb(orne) Helmig, I geb(oren) d(en) 18t(en) Febr(uar) 1750, I gest(orben) d(en) 24t(en) May 1817 I Still u(nd) geräuschlos lebten sie treu in I jedem Verhältnisse, u(nd) zum Segen der I Ihrigen. Nun sind sie bey Gott. I Ihr Andenken bleibt den I dankbaren Kindern heilig.
odczytała Anna Dutka
Epitafium Barbary Knöfel † 1656
Epitafium Barbary Knöffel, z domu Rothe, urodzonej 29 maja 1611 r. Jej ojcem był Johann Rothe, rajca, matką Anna [Pruffer lub Prüffer? wyd.]. Była żoną Samuela Johna, a potem Eliasza (Elias) Knöffela, w roku 1637. Syn dożył jej śmierci, córka zmarła przed nią. Zmarła 8 sierpnia 1656.
Jasnoszary piaskowiec, silnie zniszczony. Wymiary 188 x 99 cm.
W prostokątnej płycie centralne miejsce zajmuje owalna tablica z główną inskrypcją. Wieńczy ją głowa aniołka, podtrzymująca prostokątną ramkę z krótką inskrypcją. U dołu płyty następna, większa tabliczka, z nieczytelną inskrypcją. Ornament chrząstkowy w narożach i obramowaniach tablic.
Inskrypcja górna:
Ehr undt Grabmahl entsehlter Glieder.
Inskrypcja centralna:
Der Wohl Erbaren I u(nd) Tugentreichen Frawen Barbara I Knöffelin gebohrne(n) Röthin, welche im Jahre I Christe 1611 den San(c)te Trinitatis zu welt gebohren. I Ihr vatter i[s]t gewesen Tit(ulatus) Her Jo[ha]n(n)es Rothe(n) vor l nehmer Burger Rathverwandter [Han]delsmann I allhier, Ihre Mutter Fr(aw) Anna, eine ge[bo]rne [P]rufferin w[..] I Ihr aber [..]n [E]ltem zu [s]ich mit Tod [. . . ......] I an den hat sie < Ti(tulato)> I Herr Samuel Johne vom [.]er Bü[rg]er [. . . . . .]man(n) woll[..] Gott[e]s I furcht [,]ntzbaren Tugende wollen [. . . . . .] [n]umhero sie auch I Titul(ulato) Herr Elias Knöffe [....] Hand[elsm]an(n) in seinen Witt[w]er I stande zu seiner Ehegattin [ver]rehlet mit dem Sie A(nn)o 1637 I sich [. . . . . . . .]n ihren Ehe [...] Brandt [...]nd I ru[. . . .....................] Sie in friedh[liebend]er Ehe zu nach I [...] Sohn am Leben die Tochter aber [d]er Mutter [.] [ach] I wochen Sie [.ne] [gese]g(n)et A(nn)o 1656 [d]en 8 Augusti hat I dahin der witt[w]en undt g[....]er dari(n)en sie im an 26 Jahr I [....] Ihr Ende ve[......]en [..] Ihren [l]ebenlauff[e]t Sie. l [,.]sen Kranck[heit]en [,...]tfalitigen [. . . . .]et [,]eittenl [,.]erworffen S[. . . . . . . .]rt [. . . . . ..........] l [. .]h[. . . . . . .] I [. . . . . . .] I [. . . . . .] I [. . . .].
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Anny Weise † 1677
Epitafium Anny z domu Knöffel, urodzonej 15 sierpnia 1645 r. Jej ojcem był Eliasz Knöffel, kupiec, matką Barbara Rothe. Wyszła za mąż w 1662 r. za Johana Weise, rzeźnika. Z synów dwóch i czterech córek, syn i trzy córki zmarli przed nią. Zmarła 19 lipca 1677 r.
Szary piaskowiec z licznymi ubytkami. Wymiary 187 x 98 cm.
Płyta wykuta identycznie jak poprzednia.
Inskrypcja górna:
Ruhe undt grabe stedt ent Seelter glieder,
Inskrypcja centralna:
Der Weilandt Ehrbahren I Wohl Tugentsamen Frawen Anna I Knöffelin, welche gebohren An(n)o 1645 den 15. I Augusty Ihr Herr Vater ist gewesen
Inskrypcja dolna:
Herr [. . . . . . . . . . . . . . . . . .] I [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] I [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] I [. . . . . . . . . . . . . . .]
odczytał Tomasz Starachowski
Płyta nagrobna Heinricha von Warkisch † 1567
Płyta nagrobna Heinricha von Warkisch, ur. ok. 1505, [pana na Długim?], zmarłego 13 sierpnia 1567r, (w środę po św. Thiburtii), w wieku 62 lat.
Piaskowiec szary. Wymiary 175 x 98 cm. Płyta przeniesiona ze wsi Długie.
W prostokątnej płycie płaskorzeźba rycerza w zbroi płatowej. Pomiędzy stopami u dołu krzyż z datą. W rogach płyty herby; w prawym górnym zapewne Kittlitz, w lewym górnym w tarczy dwie buławy, w klejnocie skrzydła (Kalckreuth?), dolne herby z ubytkami. Płytę obiegają dwie ramy z inskrypcjami.
Inskrypcja zewnętrzna:
H[IR] LEIT BEGRABEN DER EDLE VND EHRENVESTE HEINRICH VON WARKISCH ZVM [....] I [. . . . . . . . . . . . . . . . ...........] [. . . .......E] [.] HER. D[...] MITWOCH NOCH TIBUR
inskrypcja wewnętrzna:
[,]ES 62 IOR IN GOT SELIGLICH VORSCHIDEN DER SIELEN GOT VND VNS ALLEN [....] VND BARMHERCZIG SEI AMEN
Inskrypcja w dole płyty:
† 1567
Odczytał Marcin Płaszczyca
Płyta nagrobna Heleny von Schkopp † ok. 1600
Płyta nagrobna Heleny von Schkopp z Kocina, żony Leonarda von Kottwitza, pana na Chobieni i Niszczycach. Żyła 25 lat. Płyta została przeniesiona z Długiego.
Piaskowiec, w górnej części spory ubytek. Wymiary 180 x 88 cm.
W prostokątnej płycie postać kobieca w bogatym stroju z krezą. W górnej lewej części płyty herb von Schkopp, w nieistniejącej górnej prawej znajdował się zapewne herb Kottwitzów. W dolnej lewej herb von Bock, w dolnej prawej herb von Schweinichen. W górnej lewej części płyty inskrypcja. Płytę obiega rama z inskrypcją.
Inskrypcja w ramie:
DEN 30 JVLI ZWISCHEN 6 • VND 7 [VHR] [. . . . .......] I [. . . . .] FRAW HELENA GEBORNE SCHKOPPIN WEILLANDT DES EDLEN VND GESTR(E)NGEN HE[RRN] [LE]ONHARDT VON KOTT[Wl]TZES AVFF KOBEN VNDT NISIIZ EHLiCHE HAVS FRAW IN GOTT SELIG ENTSCHLAFFEN IHRES ALT[ERS] • 25 JAHR 10 WOCH(EN) • 2 • TAGE WELCHER
Inskrypcja w lewej górnej części tablicy:
GOTT AM IVN(G)STEN TAGE AVFERSTEHVNG AVS GENADEN
Inskrypcja nad herbem z górnej lewej strony:
D(IE) V(ON) SCHKOP A(US) D(EM) H(AUSE) KLEINKOTZNAN
Inskrypcja nad herbem z lewej dolnej strony:
D(IE) V(ON) BOCK A(US) D(EM) H(AUSE) LOBRIS
Inskrypcja nad herbem z prawej dolnej strony:
D(IE) V(ON) SCHIWINICHEN V(ON) SCHWINHAUS
odczytał Marcin Płaszczyca
Płyta nagrobna Sebastiana von Kottwitz † ok. 1600
Płyta nagrobna Sebastiana Kottwitza, pana na Żuchlowie, zmarłego zapewne ok. r. 1600, w wieku 38 lat. Płyta została przeniesiona z Długiego.
Piaskowiec z licznymi ubytkami. Wymiary 180 x 96 cm.
Wyobrażenie w prostokątnej płycie przedstawia rycerza w zbroi typu płatowego. Z lewej dolnej strony herb Nostitz, z prawej dolnej zapewne Brauchitsch. Całość płyty obiega rama z inskrypcją w części uszkodzoną. W górnej części znajdowały się herby dziś zniszczone.
Inskrypcja:
[. . . . . .] GLICHEN ENTSCHLAFFEN DER EDLE GESTR(ENGE) EHRS(AME) VND WOLBEINAMB(TE) HERR SEBASTIAN • V(ON) • KOTTWITZ [. . . . . . . . . . . . .]E SCHVTLAV SEINES ALTERS • 38 • JAHR • WENIGER • 24 • WOCH G[OTT] V[O]RL[EIHE] [. . . . . . . . . . . .] [. . . . . . . . . .]
odczytał Aleksander Strojny
Płyta nagrobna Leonarda von Kottwitz † ok. 1600
Płyta nagrobna Leonarda Kottwitza, pana na Chobieni. Zmarł ok. r. 1600.
Płyta przeniesiona z Długiego. Piaskowiec z ubytkami. Wymiary 180 x 87 cm.
W prostokątnej płycie postać rycerza w zbroi typu płatowego. W górnej lewej części herb Kottwitz, w górnej prawej zapewne herb Schkopp, w dolnej lewej herb Nostitz, w dolnej prawej herb Brauchitsch.
Inskrypcja:
ANNO 16 DEN [l]ST IN GOTT SEH[L]IGKLICH ENTSCHLAFFEN DER EDLE GESTRENGE EHRENVESTE VND WOLBENAMBTE HERR LEONHARDT VON KOTWITZ AVF KEBEN SEINES ALTERS JAHR [GOTT VOR]LEYE IHM EINE FROLICHE AVFERSTEHV[NG] [Z]V DEM EWIGEN LEBEN AMEN.
odczytał Aleksander Strojny
Płyta nagrobna żony Leonarda von Kottwitz † ok. 1600
Płyta nagrobna żony Leonarda Kottwitza, z domu Kanitz, ur. w r. 1582, 4 lipca, około północy.
Piaskowiec, duży ubytek w górnej lewej części: Wymiary 182 x 92 cm.
W płycie prostokątnej płaskorzeźba kobiety w bogatym stroju. U góry w prawym rogu herb Rotkirch, herb w lewym rogu nie zachował się, zapewne był to herb Kanitz. U dołu płyty, na sukni wyobrażone dwa herby: z lewej Zedlitz, z prawej Freiherren von Promnitz. Obok herbów inskrypcje je objaśniające. Płytę obiega rama z inskrypcją, pod ramą kolejna inskrypcja obiegająca część płyty.
Inskrypcja w ramie:
[. . . . . . . . . .] ZV NACHT BALT NACH 12 NO[.]A [IN] GOTT SELIK [ENT]SCHLAFFEN DIE EDLE V[ND] [EH. . . .] TRE[WE] R[...] FRAW WELCHE GEBOREN . AN(N)O 1582 DEN 4 IVLII . IHRES ALT[ERS] [..].[IH..]
Inskrypcja w tablicy:
BORNE KANITZIN HERRN LEONHARDT V(ON) KOTWITZ [.] AVF KOBEN UN[D] NVSTIT GOTT AM IVNGSTEN TAGE EINE FRÖLICH AVFERSTEHVNG VORLEIHEN WOLL[E]
Domniemana Inskrypcja przy niezachowanym herbie z lewego górnego rogu:
[DIE VON KANIT]ZER [AVS DEM HAVSE ...]WITZ
Inskrypcja przy herbie w prawym górnym rogu:
D(IE) V(ON) ROTTKRICHER AVS DEM HAVSE PANTENAVW
Inskrypcja u dołu sukni, z lewej:
D(IE) V(ON) ZETLITZER AVS DEM HAVSE PARCHWITZ
Inskrypcja u dolu sukni, z prawej:
D(IE) HER(R)N V(ON) PROMNITZ AVS DEM HAVSE LESSEN[DORF]
odczytał Aleksander Strojny
Płyta nagrobna Evy von Kottwitz † 1606 ?
Płyta nagrobna Evy z domu Rottkirch, żonę Sebastiana von Kottwitz, zmarłą [1 grudnia 1606 ?].
Szary piaskowiec. Duże ubytki. Wymiary 182 x 90 cm.
W prostokątnej płycie płaskorzeźba kobiety w bogatej szacie z brokatowej materii. U góry z lewej strony herb Rottkirch, u góry z prawej brak części płyty zapewne z herbem Kottwitzów. U dołu z lewej herb Promnitz, u dołu z prawej herb Kitzlitz (Kittlitz - wyd.). Płytę obiega rama z inskrypcją, dziś istnieje tylko jej część. U dołu płyty krótka inskrypcja.
Inskrypcja w ramie:
ANN[0] 16[06] D[EN] [1] D[ECEMBER] [. . . . . . . . . .] [. . . . . . ]L VIEL EH[R] [V]NT
[T]VGENREICHE FRAW EVA GEBORNE ROTTKIRCHER HERRN SEBASTIEN V(ON) KOTWITZ VND KOBEN. A(VF) SCHVTTLAV EHLICHE HAUS FRAW IHRES ALTERS 20 IAR 20 WOCH(EN)
Inskrypcja nad herbem u góry z lewej:
D(IE) V(ON) ROTTKIRCH A(VS) D(EM) H(AVSE) PANTENAW
Inskrypcja u dołu z lewej:
D(IE) V(ON) PRVMITZ AVS DEM HAVSE LESSENDORF
Inskrypcja u dołu z prawej:
D(IE) H(ERN) V(ON) KITZLITZ A(VS) D(EM) HAVSE MALNITZ
Inskrypcja u dołu tablicy:
H-G-P
odczytał Aleksander Strojny
Epitafium Paula Teuschlera † ?
Epitafium Pawła (Paula) [Teuschlera?] z Krasnej Góry, kupca i piwowara, urodzonego w 1611 r. Był dwukrotnie żonaty najpierw w 1631 z Urszulą (Ursula) Hutsch, potem z Barbarą Wagner, z którą miał dwoje dzieci.
Piaskowiec silnie zwietrzały. Wymiary 185 x 101,5 cm.
Inskrypcja w obramowaniu:
Hier liegt Ein Rittermann von sieben und sechtzig jähren I Der auff den Trübfals
Bahn Viel [..]Vahr [. . . . . . . . . . ] I und [. . . . . . .] und verschweder Ende [....] I [.]im D[..] Ho[h]st [D]a[.]not Versezit ins Sternen zeit
Inskrypcja w górnej tabliczce:
Hier [....] man [...]ndi [...] der a[...]ig[.]n Seelen
Inskrypcja w tablicy:
Weyl(and) h(err) [..] I Traugrab Vornehmen Burger, I Kaufmans u(nd) gewesenen steur herrn I [. . . . . . . .] [A](nn)o 1611 von weyl(and) h(err) Paul I [Teu]sch[ler]n geb[urtig] vom Sonnenberg auf fra[.] in[.]anz[.]wohl Verdienten [.]ariis verwanten [.] I Handelsmann wie auch Kauf unter Ein(n)ehmender I Biergßälle [.] gegen [...] der [Zor] gefalle in die [..]hr Jahre [. . . . . . . ] u(nd) Fr(au) Ursula, geboh[rne] Hutschin I gebohren Hach beser n[.]hig einen Handtwirts und I [To]chter wanderschafft A(nn)o 1631 den 15 October I zum Erstenmahl geheyrathet Jungfer Barbara I Wagnerin eines Tuch[machers] Tochter allhier mit I welcher er im Ehestande zubracht 15 Jahre 27 Wochen I und gezeuget 2 Kinder, davon die Tochter noch am leben I nach verrichten traur Zeit wieder geehlichet Jungfersen l bey der in eines Pfarrers Tochter von Cunradts walde I In 5 Jahriger U(nd) 17 wochen ge[.ürter] Ehe gezeugit ich[..] I [..]her der auf [...] 13 wochen mit Tode nach der [...] [. . . . . ]turten Jahr [...] I[....] I [.....] I [.............] I [.........................] I [.......] I [...........] I [..........] I [............] I [.............]
Inskrypcja w tabliczce dolnej:
[........] I [............] [..........] I [..........]
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Sidonii Teuschler † 1674
Epitafium Sidonii Teuschler z domu Heider, urodzonej 11 sierpnia 1624 r., zmarłej 1 listopada 1674 r. Jej ojcem był Abraham Heider, mieszczanin i cesarski poborca cel. Matką była Maria z domu Müller. Była żoną Pawła Teuschlera, poborcy. Miała z nim ośmioro dzieci, pięć córek i trzech synów.
Cytat: Ewangelia św. Jana 3 w. 16: "Albowiem tak Bóg umiłował świat, że syna swego jednorodzonego dał, aby każdy kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny".
Piaskowiec. Wymiary 183 x 101 cm.
Prostokątna płyta w obramowaniu. Inskrypcje w; tablicy owalnej, ramie, tabliczce górnej, ponad tablicą owalną, w tabliczce dolnej. W zwieńczeniu dwa aniołki trzymające szarfę i podtrzymują tabliczkę górną. Ornament małżowinowo chrząstkowy, motyw kwiatu i kiści winogron. Gmerk w dolnej części tablicy.
Inskrypcja w obramowaniu:
Alßo hat Gott die Welt Geliebet, Daß Er I Seinen Eingebohrnen Sohn - gab auff das alle, die an ihn glauben, nicht verloren werden I Sondern das ewige Leben haben, dann I Wer an Ihn glaubet der wirdt nicht Gerichtet, in der 1. Johannis am 3. Capitel
Inskrypcja w tabliczce górnej:
Die Lieb, ist stärker als der Todt I Wan(n) die Bestendig bleibt in Gott
Inskrypcja pod szarfą:
Memento Mori
Inskrypcja w tablicy:
Ruhe und Grabstädt I Der Weyl(and) Erbaren viel Ehren I Tugentreichen Fr(au) Sidoniae Teuschlerin, gebohrnen I Heyderin. Welche auff dieße Welt gebohren Anno 1624 I den 11 Augusti. Ihr Vatter war Weyl(and) Titul(atus) Herr Abrahamb I Heyder, Burger und Handelsman(n) wie auch ihr Röm(ischer) Keyß(erlichen) I May(es)t(ä)t GräntzZollEin(n)ehmer u(nd) Gerichts Assesor allhier I ihre Mutter: Die Weyl(and) Erbare u(nd) Tugentsame Fr(au) Maria I Heyderin, Gebohrne Müllerin. Nach Christ(licher) Schuldigster auffer l ziehung von Ihren Lieben Eltern Zu allen Löbl(ichen) u(nd) Hausl(ichen) Tugen I den hat Sie sich in dem 24sten Jahr Ihres alters in H(eilige) Ehest(and) I eingelaßen mit Titul(ulato) Herrn Paul Teuschlern, Burgern undt I Stadt Ein(n)ehm(m)ern allhier. Mit demselben eine friedliche Ehe beseßen I 26 Jahr und 17 Wochen. Darin(n)en gezeuget 8 Kinder Nembl(ich) I 3 Söhne u(nd) 5 Töchter. Davon 3 Söhne u(nd) 2 Töchter der Mutter I durch den Zeitlichen Todt vorangegangen. Nach außgestandelner Jährigen Kranckheit und andern vielem Creutz u(nd) ungemach I auff dießer bößen Welt hat Sie Anno 1674 den 1 Novemb(ris) I des Morgens umb 9 Uhr Ihr Leben sanfft und seelig beschlossen undt Ihr gantzes alter gebracht auff 50 Jahr(en) 11 Wochen I und 6 Tage. I Gott verleyhe dem Cörper in der Erden I eine sanffte Ruhe und erwecke Ihn am Jüngsten Tag I zum ewigen Leben Amen. I Ich lieg und schlaffe gantz mit friede(n) I dan(n) du Herr hilffest mir.
Inskrypcja w tablicy dolnej:
Gleich wie Moßes in der wüsten eine Schlang erhöhet hat. I Daran all Kranck gebießne finden Ihre Hülff und Rath I Also ist an Creütz gestorben Jesus Christus Gottes Sohn I Der uns alles Heil erworben hat vor seines Vatters Thron
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Abrahama Heidera † 1677
Epitafium Abrahama Heidera starszego sądu miasta, poborcy podatków. Urodził się w 25 sierpnia 1595. Podróżował po Polsce - był w Warszawie i Prusach. Był żonaty z Marią Müller. Zostawił dwie córki, jego syn umarł w Zamościu. Zmarł 2 marca 1677.
Piaskowiec zwietrzały. Wymiary 185 x 101 cm.
Prostokątna płyta wykonanie podobne do poprzedniej, brak ramy.
Inskrypcja w tabliczce górnej:
G(OTT) Z(UM) L(OB)
Inskrypcja w tablicy:
Dieß Orts Ruhen I Die Sterbliche Gliedmassen I Herrn Abraham Heiders, gerichts Seniors I und Kauff 38 Jahrigen Zolleinnembers bei dieser Stadt. I Welche[r] I im Jahre 1595 den 25 [Augus]t aus einem alten gelschlechte alhier geboren den g[ehe]t zu Warsch[a]w uberriet I in Pohlen Preussen getriebe(n) auch nicht schle[ch]tes glücke I daran verspäret, den Ehstand mitt Jung(fer) Mar[i]en, [g]eb(ornen) I Müllerin in die 39 Jahre vergnigt gefuhret dar[in]nen 1 Sohn I 3 Töchter erziehlet unverschieden unglück widerwertig l keit erduldet. Das schmertzlichste aber empfunden als Ehre I sein Trewer Ehgatte verstorben und hernach d[er] ein l zige Sohn Hans - Georg in der besten Blühe seines I glückes und alters den 12 Juny A(nno) 1668 zu Samosc I in Pohlen verblichen [.]hie von sich doch gantz Christlich auf I gerichtet. An Haupt flüssen und andern Zufalles de[s] I schenckels viel ertragen. Bis die Natur hier durch und das a[l]ter I abgemattet Endlich erliegen und den sanfte Tod [.]o den 2 Marty I 1677 erfolget [....] geben mussen balt er z[u] vor sein I Hauss wolbeschickt, das Ambt und weltliche ge[h]öffe Resi I gnird und den 2 überbli[b]enen Töchtern den [A]ugen eines I seinem Gott [...]ser und Nachsten trewer ergebenen I Hinderlassen, allhier gewaltet 76 Jahr 22 woche(n) I und 5 Tage.
Inskrypcja w tabliczce dolnej:
[..........] als undt [.]ie [....]nen [.]ugfen [............] I An[......]sadt [.]d[.......]en In seiner [........]
odczytał Wojciech Krawczuk
Epitafium Anny Walter † 1757
Epitafium Anny Marii Walter z domu Jacobi, urodzonej 8 maja 1698 r. Jej ojcem byl farbiarz Johan Jakub, matką Dorota Klösin. Wyszła za mąż za Daniela Waltera [około r. 1718 - wyd.], farbiarza. Miała z nim trzech synów i dwie córki, z których syn i córka ją przeżyli. Zmarła w 1757 r.
Piaskowiec zniszczony. Wymiary 193 x 103 cm.
Płyta w kształcie ołtarza; inskrypcja w części środkowej i na draperii u dołu. W zwieńczeniu motyw korony.
Inskrypcja pośrodku:
Der Tugend Lob geht niemals unter. I Die Weyl(and) Wohl Ehrbare und Tugendsame I Fr(au) Anna Maria Walterin I ward aus keuscher Ehe hier gebohren A(nn)o 1698 d(en) 8. May I von Christ(lichen) Eltern H(er)r Johann Jacobi, weyl(and) der Schwartz u(nd) I Schönfärber alhier angesehnen Aeltesten u(nd) Fr(au) Dorothea, I geb(orne) Klösin gleich durch die Taufe Gott u(nd) der Tugend I geweiht I Tugendhafft in Christ(licher) Religion erzogen. I Im 20 Jahre als eine tugendsame [Frau] verheyrathet I mit H(er)r Daniel Walter, weyl(and) ge[...]n Bürger, Schwartz I und Schönfärber alhier. I Ihre Treue in 23 jahr(iger) Ehe neben Ihn war rühm(lich) I Ihre mütter(liche) Sorgfalts[...] 3 Söhne und 2 Töchter I der [...] H(er)r Sohn und Fr(au) Tochter sie überlebt I löblich I Ihr Wandel [gegen] Gott u(nd) den Nächsten erbaulich I Ihr Wü[rdi]genst [......]re durch voll Geduld still und I [..........] I Und in E[hestande] Sie 1757 [Jahr] in einem Alter I von 59 Jahre ge[.....]t in ihren Erl[öser] [...]schtenl [.......]ln Ende s[eelig] I Was M[...........] noch I ein E[........]in [.]n [.][..]en frei[...en z[..........]
Inskrypcja u dołu:
Ruht in [..] g[..]h geke[......] Le[....]
ruh [..................]t
Der Se[.....]sch[......]an
Ihre [..........]ter
odczytał Jacek Bribram
Epitafium Daniela Waltera † 1741
Epitafium Daniela Waltera, farbiarza, urodzonego 19 stycznia 1686 r w Nowogrodzie Bobrzańskim. Został ochrzczony w Krzystkowicach. Zmarł w 1741 r., 15 stycznia.
Szary piaskowiec. Wymiary 193 x 103 cm.
Płyta w formie ołtarza. Inskrypcja w części centralnej i na motywie draperii.
Inskrypcja:
Ehrlich und redlich wä[h]rt am längsten. I Der Weyl(and) Wohl Ehrbahre und Ehrengeachte I H(er)r Daniel Walter, I hiesiger ansehn(licher) Burger, Schwartz, und Schön Färber I war ehelich gebohren A(nn)o 1686 d(en) 19 Jan(uari) zu [N]aumburg am Bober, I zu einem redlichen Kinde Gottes wiedergebohr(en) zu Christianstade, I redlich erzogen im Väter(lichem) Hause als eine Vaterlose Wayse. I Er hat redlich geliebt in 23 Jahr wohlgeführter Ehe. I Seine hinterlaßene Wittib Fr[au] Anna Maria geb(orne) Jacobin, I redlich gesorgt als ein Vater vor seine Kinder, I deren von 3 Söhnen u(nd) 2 Töchtern 1 Sohn u(nd) Tochter den Vaterllichen Tod erlebt I redlich u(nd) fleißig gearbeitet in seinem Beruff, I redlich geglaubet an Gott, sein Wort u(nd) Sacramente, I redliche gelebt in der Treue gegen den Nächsten. I Er ist als ein redlicher Christ in seinem Erlöser I Seelig entschlaffen d(en) 15 Jan(uari) 1741, I ehrlich zur Erde bestattet worden d(en) 17. Jun(i) I in einem Alter von 53 Jahren u(nd) 21 Wochen. I [da]rum bleibt sein Gedächtniß in unvergeßl(ichem) Andencken, I bey den hinterlassenen seinen, u(nd) allen [...] [Nachsten] I und sein Nahm[e] [wird] ewig [...] I im Buche der [R]edlichen [im] [Himmel] eingeschrielben
Inskrypcja dolna:
Von der die dein Verlust I [.....................I [................] I [..............]
odczytała Anna Dutka
Nagrobek NN osoby
Obelisk - fragment nagrobka NN osoby.
Wybrane fragmenty lapidarium widziane oczami Joanny Fedorowicz
Wybrane fragmenty lapidarium widziane oczami Joanny Fedorowicz na fantastycznych zdjęciach w konwencji czarno-białej.
A poniżej przedstawiam kilkanaście zdjęć także autorstwa Joanny Fedorowicz z lapidarium we Wschowej.
